Beste David,

Ooit zag ik een buitengewoon fascinerende lezing van een forensisch onderzoeker over kledingsporen. Stel dat je vezels vindt op de plaats delict en dan in het huis van een verdachte een shirt aantreft met diezelfde vezels. Wat betekent dit voor de kans dat die verdachte schuldig is? De spreker legde destijds uit dat daarbij allerlei factoren meespelen en dat het bijvoorbeeld uitmaakt of het een zeldzaam shirt is (een handgemaakte Bas Kosters) of een gangbaar (een Superdry-shirt dat in de kast ligt bij talloze pubers én Wopke Hoekstra).

Ook u moet rekening houden met allerlei factoren als u wilt schatten wat de kans is dat iemand in het restaurant hetzelfde poloshirt aanheeft. Een allereerste benadering is om te schatten hoeveel procent van de mensen hetzelfde poloshirt heeft. Als dat bijvoorbeeld een op de tienduizend mannen zou zijn, dan is in een restaurant met honderd mannen de kans op minstens één ander met hetzelfde poloshirt iets minder dan 1 procent.

Maar dit is op allerlei manieren een versimpeling van de complexiteit van uw vraag. Die 1 procent is de kans dat minstens een van die mannen hetzelfde poloshirt heeft. Maar de kans dat die man het shirt daadwerkelijk aanheeft, is kleiner. Het kan zo zijn dat u nietsvermoedend naast iemand in een overhemd zit die tegen zijn familie zegt: ‘Zien jullie die man met dat kekke poloshirt daar? Zo een heb ik vorige week ook gekocht.’

Ik herinnerde me ook nog dat het belangrijk is om mee te nemen dat kleding niet willekeurig over de bevolking is verdeeld. Mannen die in bepaalde opzichten op u lijken, zullen waarschijnlijk eerder dezelfde polo kopen als u. En die mannen komen waarschijnlijk ook relatief vaak in een restaurant waar u naartoe gaat. Dat vergroot de kans op het tegenkomen van een poloshirtdubbelganger.

Dit was alles wat ik me herinnerde van die lezing lang geleden. Ik vroeg mijn jeugdvriend Bas Kokshoorn, die bij het Nederlands Forensisch Instituut werkt en lector dynamiek van forensische sporen aan de Hogeschool van Amsterdam is, of hij onderzoek kende dat uw vraag beantwoordt. Enthousiast stuurde hij me een klein stapeltje wetenschappelijke studies. Bijvoorbeeld over dit scenario: de politie vindt na een inbraak gele vezels in het prikkeldraad en krijgt een anonieme tip over een verdachte. Hoe selecteer je welk textiel uit het huis van de verdachte je moet testen op overeenkomst met die vezels?

Genuanceerd en interessant onderzoek, maar geen antwoord op uw vraag. Ondanks wat ik me herinnerde van die lezing, gaat forensisch onderzoek doorgaans over vezels en niet over complete kledingstukken.

Kokshoorn kon zich voorstellen dat dit anders is in een zaak met videobeelden waarop de dader een bepaald poloshirt draagt. De kans dat u uw dubbelganger terugziet bij Opsporing Verzocht met óók nog ’ns hetzelfde poloshirt aan, lijkt mij in ieder geval verwaarloosbaar klein.

Deze column verscheen op 30 augustus 2024 in de Volkskrant.

Nieuwe adviesvragen zijn van harte welkom. Liefst persoonlijke vragen die op het eerste gezicht he-le-maal niets met wiskunde te maken hebben. U kunt ze insturen via ionica@volkskrant.nl.

Lees hier ook de andere columns van de reeks.